Một vài em học sinh hỏi tôi “Làm sao anh lại thích kinh tế đến vậy?” Đối với tôi, câu trả lời luôn là vì bộ môn này có nhiều yếu tố con người. Đằng sau những công thức toán học, những mô hình kinh tế mà chúng tôi phải vật lộn hằng ngày để hiểu rõ hơn nền kinh tế vận hành như thế nào, là những câu chuyện mà tôi đã chứng kiến trong đời thực khiến tôi trân trọng bộ môn này hơn.
Một trong những câu chuyện để lại ấn tượng sâu đậm nhất đối với tôi là câu chuyện về một ngôi nhà ở Florida bị tịch thu bởi ngân hàng sau khủng hoảng kinh tế năm 2008, mà tôi và một số người bạn ở ĐH Princeton đã đến thực nghiệm vào năm 2012. (Tôi đã viết bài này ngay sau chuyến đi).
—————————-
Marc Joseph là một trung gian nhà đất – “cò nhà đất” hiểu theo nghĩa của người Việt Nam. Ông ấy hơi khác với những “cò” khác: Sau năm 2008 (năm mà giá nhà Mỹ lao dốc và hàng trăm ngàn người bỏ nhà ra đi), ông ta mua một chiếc xe buýt vào sinh nhật lần thứ 40 của ông ấy để cung cấp tour miễn phí vòng quanh những ngôi nhà bị đóng cửa trong khu vực.
Quan điểm của tôi về những người trung gian nhà đất từ trước đến nay không tốt – tôi nghĩ rằng họ làm tất cả những gì có thể để kiếm tiền, vì thế tôi không biết nên tin người đàn ông này tới đâu. Dù sao đi nữa ông ấy cũng không phải là nhân vật chính của câu chuyện này. Ông ta đưa chúng tôi lên xe buýt, lái một vòng quanh từ nhà này đến nhà kia để giới thiệu với chúng tôi những căn nhà bị ngân hàng thu hồi.
Marc Joseph dẫn chúng tôi đến căn nhà thứ 5. Ngôi nhà này nhìn đẹp đẽ và sang trọng hơn 4 ngôi nhà trước, khiến tôi nghĩ rằng chủ nhân ngôi nhà này có vẻ đã từng giàu có. Dù sao đi nữa thì bây giờ, 3 năm sau khi bong bóng bất động sản vỡ, cả người giàu lẫn nghèo đều mất nhà cửa. Câu chuyện mất nhà không phân biệt giàu nghèo: Những năm 2006, 2007 với tín dụng rẻ tiền, người Mỹ có thể mua nhà với giá cực rẻ và không cần phải đặt cọc nhiều. Vì thế, người Mỹ đã mộng tưởng rằng đây là thời điểm để hoàn thành Giấc mơ Mỹ (rằng mỗi gia đình có một ngôi nhà để ở). Một vài người khác mua nhà để bán lại và kiếm lời. Vài năm sau, bong bóng nhà vỡ ra, người mất cả tiền lẫn nhà.
Cả nhóm đi vòng quanh ngôi nhà để ngắm vào những gì còn lại, nhìn vào cái không gian mà đã từng là nơi sinh sống của một gia đình. Căn nhà có 3 phòng ngủ và 2 phòng tắm, một kích cỡ vừa đủ cho một gia đình Mỹ. Giống như những căn nhà trước, ngôi nhà đã được sửa chữa bởi ngân hàng để được bán lại với giá cao hơn nên chúng tôi khó hình dung được gia đình nào đã từng sống ở đây. Tuy nhiên, khi tôi bước vào một căn phòng ở góc phải ngôi nhà, một vật lớn màu đen treo trên tường khiến tôi phải chú ý.
Đó là một cái bảng. Bảng đen, với hình vẽ và những dòng chữ viết bởi gia đình chủ nhân ngôi nhà. Không hiểu sao dù ngôi nhà đã được sửa chữa hoàn toàn, tấm bảng này vẫn được để lại, và cũng không ai lau chùi những dòng chữ trên bảng. Tôi nhìn vào những hình vẽ trên bảng, đọc một vài dòng chữ, vừa nở nụ cười vừa nghĩ rằng gia đình này dễ thương làm sao. Tấm bảng đầy những dòng chữ động viên nhau, gọi tên nhau, đầy lời yêu thương trong gia đình. Tuy nhiên, nụ cười của tôi tắt ngay khi đôi mắt tôi hướng về những gì được viết rất nhỏ nhắn ở góc dưới tay phải:
“Yêu con nhiều lắm. Kí tên: Mẹ”
“Những dòng chữ cuối cùng viết trên tấm bảng
10/2001 – 11/2011”“Cuộc sống ở đây là một quãng đời đẹp”
Châu Thanh Vũ 